Kruudmoes

Terwijl ik dit receptje uit-typ, staat er een dikke pan kruudmoes te wachten tot het morgen is! Mijn vriend is he-le-maal verzot op het gerecht, en in de zomer eten we het dan ook zéér regelmatig. Kruudmoes is helemaal niet zo bekend in Nederland, maar als het dan nog gegeten wordt, is dat vooral nog hier in Overijssel of Gelderland. In de zomer kun je als je goed zoekt het hier en daar zelfs nog kopen bij de slager, en ook op braderieën en fairs hier in de buurt kun je vaak een kommetje proeven. Eerst even een stukje historie doen?
Kruudmoes is een eeuwenoud Sallands' streekgerecht. Salland is een landstreek in het westen van Overijssel, waarvan de grenzen niet helemaal duidelijk zijn. Hoewel het gerecht hier zijn oorsprong zou hebben, is het eigenlijk net zo goed een traditioneel gerecht voor Gelderland en de rest van Overijssel.
Kruudmoes was in vroegere tijden een echte boerenkost dat gebruikt werd als stevige en voedzame hap. De verse kruiden die in de kruudmoes gaan kwamen veelal van eigen erf, gezien men vroeger zoveel mogelijk van de eigen teelt leefde. De samenstelling van ingrediënten is niet strikt, maar bevat(te) gemiddeld gort, gerookte worst, gerookt spek, bruine bonen en verse kruiden, zoals kervel, venkel, bieslook, peterselie, zwarte bessenbladeren, brandnetels, enzovoorts. Traditioneel werd de 'prut' lauw of koud als hoofdgerecht geserveerd met stroop of suiker. Nu worden er tegenwoordig niet vaak meer bruine bonen, maar rozijnen toegevoegd. Vroeger gebeurde dit ook wel, maar dat was echt een luxe.
De naam kruudmoes kreeg na verluid landelijke bekendheid toen een destijds bekende TV- en radiopresentator onder het pseudoniem Gait-Jan Kruutmoes zijn werk ging doen.
Wij zelf gebruiken inmiddels niet meer steevast hetzelfde recept, maar gaan meer op gevoel te werk. We laten geregeld het spek achterwege, gebruiken soms parelgort, een andere keer vluggort, en zeer zelden zelfs kant en klare gortepap om wat tijd te besparen. Wat betreft de kruiden gebruiken we sowieso altijd kervel, de rest wisselt.  Hieronder typ ik het basisrecept voor kruudmoes uit. Ik geef instructies voor zowel het gebruik van gewone gort als vluggort.

Ingrediënten voor 8 kommen:
- 350 g gort
- 200 g spek
- 1 rookworst
- 250 g rozijnen
- 2 l karnemelk
- 1 1/2 l water
- 3 handjes verse kruiden: kervel, selderijblad, kruizemunt, bieslook, brandnetel, peterselie
- stroop of suiker

• Bij gebruik van parelgort: Zet de gort in grote pan met een ruime hoeveelheid water een nacht te week. 
• Zet de volgende dag de rozijnen te week en breng de gort aan de kook met het spek en een flinke snuf zout, en laat het in geval van normale gort een uur, en in geval van vluggort 15 minuten koken. Voeg de laatste 8 minuten van de kooktijd de worst en de kruiden toe.
• Haal de pan van het vuur en snijd het spek in stukjes en de worst in plakken. Doe beide terug in de pan samen met de gewelde rozijnen.
• Als de pan afgekoeld is roer je de karnemelk erdoor. Het is niet noodzakelijk om gelijk 2 liter er door te roeren, vaak is 1 liter en een beetje in eerste instantie genoeg. Wij laten het altijd een dag in de koelkast staan zodat de kruudmoes mooi in kan dikken. Serveer het hoe dan ook met stroop, en voeg eventueel extra karnemelk toe als het te dik geworden is.